Thuốc nhỏ mắt người dùng cho chó: Cứu cánh tạm thời hay "Tai họa" tiềm ẩn?

Đêm khuya, thấy mắt cún cưng đỏ hoe, chảy nước mắt và dụi liên tục, nhiều chủ nuôi theo thói quen mở tủ thuốc và lấy tạm lọ thuốc nhỏ mắt của mình (như V.Rohto, Osla, Tobrex...) để sử dụng. Suy nghĩ phổ biến thường là: "Người dùng được thì chắc chó cũng dùng được thôi, nhỏ tạm cho đỡ đau".

Tuy nhiên, đây là một sai lầm phổ biến có thể dẫn đến những hậu quả nghiêm trọng.
Dù cấu tạo giải phẫu có vẻ tương đồng, nhưng về mặt sinh hóa, môi trường mắt của chó và người là hai thế giới khác biệt. Việc sử dụng sai thuốc không những không điều trị được bệnh mà còn có thể gây kích ứng, loét giác mạc hoặc ngộ độc toàn thân.

Hãy cùng phân tích sự khác biệt sống còn này dưới góc độ khoa học để có lựa chọn đúng đắn nhất.

1. Sự khác biệt về độ pH: Tại sao thuốc người gây xót cho chó?

Yếu tố đầu tiên và quan trọng nhất khiến thuốc nhỏ mắt người không tương thích với chó chính là độ pH (Chỉ số Axit/Kiềm).

Theo nghiên cứu đo lường và so sánh pH nước mắt động vật đăng trên tạp chí Veterinary Medicine & Small Animal Clinician của tác giả M.B. Abelson và cộng sự, kết quả chỉ ra sự chênh lệch rõ rệt:

• Nước mắt người: Có độ pH trung tính, trung bình khoảng 7.0.
• Nước mắt chó: Có độ pH thiên về tính Kiềm, trung bình khoảng 7.5.

Một báo cáo khác mang tên "Comparison of tear pH in dogs, horses, and cattle" thậm chí còn ghi nhận độ pH trung bình của nước mắt chó dao động từ 7.37 đến 8.62 (tùy giống chó).
Trong dược lý thú y (Veterinary Pharmacology), các chế phẩm nhỏ mắt cho chó luôn được lưu ý bào chế ở khoảng pH sinh lý 7.1 – 8.0. Trong khi đó, thuốc nhỏ mắt người thường được đệm ở mức 7.0 – 7.4.

Việc nhỏ một dung dịch có pH thấp (thuốc người) vào môi trường có pH cao (mắt chó) sẽ gây ra sự chênh lệch môi trường hóa học, dẫn đến phản ứng kích ứng ngay lập tức. Chó sẽ cảm thấy xót, rát như bị dị vật xâm nhập, dẫn đến phản xạ dụi mắt mạnh hơn và làm tổn thương giác mạc nghiêm trọng hơn.

2. Những thành phần trong thuốc người là "độc dược" với chó

Không chỉ rào cản về pH, một số hoạt chất phổ biến giúp giảm triệu chứng nhanh cho người lại là mối nguy hại cho sinh lý loài chó.

Tetrahydrozoline và Naphazoline (Chất co mạch)

Đây là thành phần chính trong các loại thuốc trị "đỏ mắt/mỏi mắt" cho người.

• Cơ chế: Làm co mạch máu để mắt trắng lại nhanh chóng.
• Nguy hiểm với chó: Gây giãn đồng tử và tăng nhãn áp. Đặc biệt nguy hiểm nếu chó nuốt phải thuốc (qua đường lệ xuống mũi/họng), các chất này có thể gây ngộ độc thần kinh, hạ nhịp tim, tụt huyết áp và hôn mê.

Corticoid (Dexamethasone, Prednisolone...)

Thường có trong thuốc kháng viêm cho người.

• Nguy hiểm với chó: Corticoid là "con dao hai lưỡi". Nếu chó đang bị loét giác mạc (dù chỉ là vết xước li ti chưa phát hiện), Corticoid sẽ ức chế miễn dịch, khiến vết loét ăn sâu thần tốc (Melting ulcer) và có thể gây thủng mắt, mù lòa vĩnh viễn.

Chất bảo quản (Benzalkonium Chloride)

Có trong hầu hết thuốc nhỏ mắt người để kháng khuẩn cho lọ thuốc.

• Nguy hiểm với chó: Ở nồng độ dành cho người, chất này có thể gây độc cho tế bào biểu mô giác mạc mỏng manh của chó nếu dùng kéo dài, dẫn đến khô mắt mãn tính và viêm loét.

3. Vậy khi nào có thể dùng sản phẩm của người cho chó?

Trong các trường hợp khẩn cấp chưa thể đi thú y, chỉ có 2 loại dung dịch sau được xem là an toàn để sơ cứu (lưu ý: chỉ là sơ cứu, không phải điều trị):

1. Nước muối sinh lý (NaCl 0.9%): Dùng để rửa trôi bụi bẩn, dị vật, ghèn mắt. (Chỉ có tác dụng làm sạch cơ học).
2. Nước mắt nhân tạo (Loại KHÔNG chất bảo quản): Dùng để cấp ẩm tạm thời nếu mắt chó quá khô.

Tuyệt đối lưu ý: Để điều trị bệnh lý như Viêm kết mạc, Viêm giác mạc hay Loét mắt, bạn bắt buộc phải dùng thuốc thú y chuyên dụng.

4. Lời kết và Khuyến nghị

Đôi mắt là bộ phận nhạy cảm và vô giá của thú cưng. Việc áp dụng tùy tiện các sản phẩm y tế của người sang cho vật nuôi tiềm ẩn rủi ro rất lớn do sự khác biệt về sinh lý học (độ pH) và dược động học.

Khuyến nghị:

1. Không tự ý dùng thuốc: Tuyệt đối không nhỏ các loại thuốc trị đỏ mắt, thuốc kháng viêm của người cho chó khi chưa có chỉ định.
2. Đọc kỹ thành phần: Tránh xa các sản phẩm chứa Tetrahydrozoline hoặc Naphazoline.
3. Thăm khám thú y: Khi chó có dấu hiệu nheo mắt, chảy nước mắt nhiều hoặc mắt đục, hãy đưa đến bác sĩ thú y để được kê đơn các loại thuốc chuyên dụng có độ pH phù hợp (7.5 - 8.0) và thành phần an toàn cho loài.

Đừng đánh cược thị lực của người bạn bốn chân bằng những thói quen dùng thuốc sai lầm.